Nauka je potvrdila ono što se kod nas od davnina govorilo – dijete je uvijek u srcu i na umu majke. Neke bebine ćelije postaju dio majčinog srca kao srčani mišić, a neke čak prođu krvno-moždanu barijeru i postaju neuroni, ustanovili su naučnici proučavajući fetalni mikrohimerizam. Sa ovim otkrićem, genetska povezanost majke i djeteta je dobila sasvim novu dimenziju.
Genetska povezanost mame i djeteta je neupitna, ali je sa ovim otkrićima postala još snažnija: Beba, odnosno bebine ćelije, i poslije trudnoće, mogu da utiču na kasniji život majke.
Od čega se sve sastoji jedna žena, u čemu je njena moć i kakve se tajne kriju u njenom DNK kodu, otkriva Tatjana Jovanović, dipl. biolog iz oblasti genetike i molekularne biologije.
Žena, majka, kraljica – HIMERA
Na domaćim portalima je nedavno odjeknula vijest o istraživanju koje tvrdi da žene u sebi nose DNK od svakog muškarca sa kojim su stupale u intimne odnose.
Sve je poteklo od objave jednog sveštenika iz Nigerije koji je uzeo to istraživanje kao dokaz da je pogrešno imati intimni odnos prije braka. Njegova objava je podijeljena čak 60.000 puta, izazivajući brojne reakcije među ljudima.
Ne pridajući mnogo značaja istinitosti pomenutog istraživanja, i ja sam ovu objavu podijelila sa prijateljicama.
Neke od njih su i majke, i nije ih toliko zanimalo kako muškarac djeluje na njih – to su već znale. Više ih je zainteresovalo da li postoji mogućnost da beba, koja je devet mjeseci boravila u majci, i nakon porođaja ostavi u njoj dio sebe.
Genetska povezanost majke i djeteta
Poznato je da je emotivna povezanost između majke i djeteta neraskidiva, a naučna istraživanja su pokazala da je fizička veza mnogo jača nego što možemo i da zamislimo.
Naime, posteljica kao organ koji povezuje plod sa zidom materice je sačinjena od ćelija majke i bebe, i služi kao provodnik za razmjenu hranjivih sastojaka, gasova i za odstranjivanje nepotrebnih materija.
Dvosmjerni protok kroz polupropustljivu opnu posteljice se naziva fetalni mikrohimerizam.
Sam pojam mikrohimerizam označava trajno prisustvo određene količine ćelija u našem organizmu koje se genetički razlikuju od našeg genetskog koda.
Pošto je i svako od nas nečije dijete, a ako imamo i svoje – jedno, dva ili više, to znači da mi u sebi nosimo genetski materijal naših roditelja i naše djece.
Za ovaj fenomen se vjeruje da se razvio u sisarima još prije 93 miliona godina, a opstao je u svim sisarima koji razviju posteljicu u trudnoći.
Tek 1997. godine je naučno utvrđeno prisustvo bebine DNK koja se slobodno kreće majčinim krvotokom tokom trudnoće.
Bebina DNK čuva mamu
Uz pomoć genetske analize neinvazivnih prenatalnih testova, slobodno cirkulišuća fetalna DNK se može analizirati već od desete nedjelje trudnoće, ali joj se već kroz nekoliko sati nakon porođaja gubi trag u majčinom krvotoku.
Međutim, neke fetalne ćelije ipak postanu dio tkiva majke i tu borave godinama nakon porođaja.
Istraživanja pokazuju da te ćelije kod majki mogu ubrzati obnavljanje oštećenog tkiva i zaštititi je od nekih oblika karcinoma, ali i da mogu biti povezane sa preeklampsijom i autoimunim bolestima.
Naučnici sa Univerziteta u Vašingtonu proučavaju pojavu fetalnog mikrohimerizma više od dvadeset godina i ustanovili su da neke bebine ćelije postanu dio majčinog srca kao srčani mišić, a neke čak prođu krvno-moždanu barijeru i postanu neuroni.
Zanimljivo je kada nauka potvrdi ono što se kod nas od davnina govorilo:
Dijete je uvijek u srcu i na umu majke.
Zašto žene u prosjeku žive duže od muškaraca
Kao signal za fetalni mikrohimerizam naučnici koriste Y hromozom. To naravno ne znači da sinovi i kćeri različito utiču na tijelo majke u toku trudnoće, već je to metod koji se koristi radi pojednostavljivanja analize. Znamo da je Y hromozom vrsta polnog hromozoma karakterističnog za muški pol te ga tako jednostavnije razlikujemo među ženskim XX genima.
Jedno takvo istraživanje je sprovedeno u Danskoj 2012. godine. Naime, tri stotine starijih žena je učestvovalo u ispitivanju koje je pokušalo da rasvijetli zašto žene u prosjeku žive duže od muškaraca.
Naučnici su ustanovili da prisustvo fetalnih ćelija u ženi smanjuje smrtnost do 60%, najčešće zato što smanjuje rizik od smrti izazvane razvojem karcinoma.
Iako su naučnici samo analizirali prisustvo Y hromozoma u ženama, smatra se da žensko dijete ima isti uticaj na životni vijek svoje majke jer 85% žena koje imaju prisustvo fetalnih ćelija su živjele u prosjeku 80 godina, u poređenju sa 67% onih koje ga nisu imale.
Iako i dalje ne postoje čvrsti dokazi, naučnici tvrde da objašnjenje leži u sposobnosti fetalnih ćelija da proizvedu kolagen i tako ubrzaju obnovu oštećenog tkiva kod majki.
Neraskidiva veza majke i djeteta
Bilo kako bilo, mnogi naučnici se u jednom sigurno slažu – prisustvo mikrohimerizma produžava komunikaciju između bebe i majke čak mjesecima i godinama nakon porođaja.
Teoretičari smatraju da fetalne ćelije potpomažu jačanju veze između majke i djeteta.
One šalju signal majčinim grudima da daju mlijeko, povećavaju krvni pritisak i tjelesnu temperaturu, pa čak na neki način povezuju majčine moždane reakcije sa potrebama njene bebe.
Sve te promjene se dešavaju u majci da bi se zadovoljili uslovi za sigurno odrastanje djeteta.
Genetska povezanost, sukob gena i postporođajna depresija
Zbog svih tih nesvjesnih promjena u tijelu svake majke, u toku a i nakon trudnoće, potrebno je majkama pružiti podršku i razumijevanje čak i u većoj količini nego što je to uobičajeno.
Dolazak bebe na svijet ponekad donosi i česte smjene u osjećanjima majke – od euforije i radovanja, do nezadovoljstva i sumnje. Inače se sve vrati u ravnotežu nakon četrdeset dana od porođaja, ali česti su slučajevi gdje ta osjećanja prerastu u postporođajnu depresiju.
Vodeći se teorijom evolucionog biologa, Roberta Triversa, moguće je da uzrok postporođajne depresije leži u konfliktu između naše genetike i genetike našeg partnera.
Bebin genetski materijal je sačinjen od hromozoma majke ali i oca. Ukoliko taj materijal postane dio tkiva majke, postoji mogućnost da tijelo majke osjeti prisustvo stranog tijela, što može biti okidač autoimunih bolesti.
Ukoliko prisustvo fetalnih ćelija može izazvati reakciju majčinog imunološkog sistema, zašto onda ne bi izazvao i hormonske reakcije koje vode ka oscilacijama u osjećanjima majke?
Dakle, priroda je ta koja je dala sve preduslove da majka vodi računa o djetetu, što najčešće i jeste slučaj. Na svima nama je da razumijemo stanje majke tokom i nakon porođaja i da povedemo više računa o njenom blagostanju; jer sve su one naše kćerke, supruge, sestre, prijateljice – jednom rječju himere.
*Himera – imenica, grčkog porijekla: biće ženskog pola i božanskog porijekla u grčkoj mitologiji; ima glavu lava, tijelo koze i zmijski rep.
Autorka: Tatjana Jovanović, dipl. biolog iz oblasti genetike i molekularne biologije.
