Sve veći broj bračnih parova susreće se sa problemom steriliteta. Sterilitet ili infertilitet se definiše kao stanje jednog ili oba partnera zbog koga par koji želi potomstvo ne može prirodnim putem da ostvari začeće. Koji su najčešći uzroci, kako se dijagnostikuje, a kako liječi i o čemu treba da se vodi računa kada, nakon niza pokušaja, ne dođe do začeća, objasnila nam je dr Dragana Prodanović Radić, specijalista ginekologije i akušerstva u ginekološkoj ordinaciji “Femina D”.
1. Može se reći da je sterilitet sve češća pojava kod bračnih parova. Šta se to promijenilo da se sve više parova susreće sa ovim problemom?
Sterilitet je stanje koje je od davnih vremena mučilo čovječansvo, zadnjih decenija pitanje steriliteta počinje da bude još izraženije.
Problemi koji su doveli do povećanja broja sterilnih parova su između ostalog: odlaganje ostvarivanja potomstva – prosječna starost žene koja rađa prvo dijete se pomjerila na četvrtu deceniju, učestalije su seksualno prenosive bolesti, veći broj seksualnih partnera, češće su bolesti žlijezda sa unutrašnjim lučenjem, zbog današnjeg ubrzanog životnog stila, a isto tako se povećao sa godinama udio muškog steriliteta, koji je posljednjih godina izjednačen sa ženskim sterilitetom.
2. Nažalost, svjedoci smo da se većina problema tokom trudnoće pripisuje samo majci, pa je tako slučaj i sa sterilitetom. Međutim, šta je sa muškim sterilitetom?
Još početkom 21. vijeka smatralo se da je udio muške neplodnosti od 25% do 40%. Danas se zna da su problemi steriliteta podjednako zastupljeni kod oba partnera. Uzroci muškog steriliteta su neodgovarajuća proizvodnja i/ili transport muških polnih ćelija – spermatozoida.
Problemi mogu biti na nivou:
- Centralnog nervnog sistema (hipofize i hipotalamusa) gdje dolazi do poremaćaja stvaranja hormona koji su neophodni za stvaranje i sazrijevanje polnih ćelija;
- Problemi u germinativnim ćelijama testisa koji u osnovi mogu imati poremećaje hromozoma, mogu biti rezultat upala ili polno prenosive bolesti, parotitis – zaušnjaci u dječijoj dobi, uticaj otrova, autoimune bolesti;
- Problemi u transportu polnih ćelija. Ovim problemima se bave specijalisti urologije i endokrinologije.
3. Koji su to uopšteni uzroci steriliteta kod žena i muškaraca? A, koji su uzroci na koje možemo uticati i prijevremeno kako bismo spriječili pojavu steriliteta?
Najčešći uzroci steriliteta kod žene su :
- Neodgovarajuća proizvodnja jajnih ćelija (udio oko 25%)
- Smetnje u spajanju polnih ćelija – oplodnji – koja se dešava na nivou jajovoda, te smetnje u implantaciji oplođene jajne ćelije (25%)
- Neplodnost nepoznatog uzroka 10%
Neodgovarajuća proizvodnja jajnih ćelija nastupa kao posljedica bolesti hipofize, hipotalamusa (neodgovarajuća proizodnja polnih hormona), endokrinoloških bolesti (uključujući bolesti štitaste žlijezde, nadbubrežne žlijezde, te pankreasa – insulinska rezistencija).
Problemi u spajanju polnih ćelija i transportu, implantaciji oplođene jajne ćelije najčešće nastaju kao posljedica upala, urođenih anomalija materice, prisustva endometrijalnih polipa.
4. Kada je vrijeme da se obratimo ljekaru sa poblemom neplodnosti?
Smatra se da je u pitanju sterilitet ukoliko par u toku godine dana nije ostvario trudnoću. Kod žena starijih od 35 godina taj period se smanjuje na šest mjeseci, te se tada par treba obratiti ljekaru.
5. Kako se dijagnostikuje neplodnost, tj. šta je sve potrebno uraditi da bi se otkrili uzroci? Kako izgleda liječenje steriliteta?
Otkrivanje uzroka steriliteta je proces kroz koji prolaze oba partnera.
Što se tiče muškog partnera bitno je da se urade nalazi spermograma i spermiokulture, te brisevi uretre na polno prenosive bolesti, testovi na HIV ½ , hepatitis B i C, sifilis.
Ženama se rade: mikrobiološki brisevi, cervikalni, vaginalni bris, PAP test, bris na hlamidiju, mikoplasmu i ureaplasmu, testovi na HIV ½, hepatitic B i C, sifilis, TORCH – testovi na najčešće virusne infekcije.
Utvrđuje se stanje polnih hormona, hormona nadbubrežne žlijezde, štitaste žlijezde te se testiraju na prisustvo insulinske rezistencije. Potom se radi pregled prohodnosti jajovoda – HSG.
Ultrazvukom se procjenjuje prisusutvo urođenih anomalija šupljine materice – pregrada, dupla materica, prisustvo mioma, endometrijalnih polipa… Rade se testovi na urođene i stečene trombofilije.
6. Koje su najčešće metode na koje se parovi odlučuju?
Na osnovu dobijenih rezultata a u saradnji sa specijalistima endokrinologije, nuklearne medicine, urologije, hematologije, određuje se način liječenja.
Nekada je dovoljno uvesti stimulatore ovulacije i da se trudnoća ostvari, a nekada se rade postupci vantjelesne oplodnje, zavisno od pronađenih stanja.
7. Šta kada, nakon niza pokušaja, dođe do začeća – koji su obavezni koraci u trudnoći kako bi se trudnoća očuvala?
Kada dođe do trudnoće, počinje predivno putovanje od devet mjeseci, ali kao i svako drugo putovanje i na njemu Vam se na svakom koraku mogu desiti neki problemi. Najčešće ih je nemoguće predvidjeti, ali neki se mogu na vrijeme spriječiti.
Redovne kontrole na svake 4 sedmice su neophodne do 32. sedmice trudnoće. Potom su kontrole učestalije, a nakon 36. sedmice kontrole su sedmične do 40. sedmice. Nakon termina poroda kontrole su na drugi dan, dok ne prođe sedam dana od termina, potom se porodilja prima u bolnicu.
U prvom tromjesječju bitno je da se uradi veliki ultrazvučni pregled, sa procjenom nuhalne translucense, nosnih kostiju, te anatomije i morfologije ploda, te da se uradi prenatalni test, bilo bi najbolje kada bi prenatalni test bio standard za svaku trudnicu. U drugom tromjesječju se radi fetalna ehokardiografija i ekspertni ultrazvuk.
Trudnici se rade osnovni laboratorijski testovi u svakom tromjesječju, a u 28. sedmici i test opterećenja glukozom. U drugom tromjeseječju bitno je uraditi mikrobiološke briseve, koji se ponavljaju i oko 36. sedmice.
8. Za kraj, šta biste savjetovali ženama koji se trenutno bore sa sterilitetom?
Svaka žena, svaki par koji prolazi kroz agoniju borbe sa sterilitetom mora da se naoruža velikom dozom strpljenja i snage, borba je teška, kako fizički a posebno psihički, često jako duga, ali svaki njen korak vrijedi kad se u naručju nađe Vaše novorođenče. Upornost i želja su najvažniji.
