Dok se na Starom kontinentu zakuhavao jedan od najvećih sukoba koje moderna istorija pamti, a modnim svijetom drmao pompezni “Edvardijanski stil”, u Americi su zatreštale prve trube, najavljujući epohalni muzički pravac koji je udario temelje estetici 20. vijeka.
Piše: Erna Bučinski
U naručju New Orleansa, velike luke na sjecištu Misisipija i Meksičkog zaliva u koji su pristizali brodovi sa porobljenim afričkim narodom, sudarom njihove tradicionalne muzike i lokalnog folklora, rođen je fenomenalni Jazz, koji će vremenom dobiti status umjetnosti i postati životni stil, ali i osnova za mnoge druge muzičke pravce i stilove.
Muzika se izvodila na evropskim instrumentima, a ritmički smjele i neobične improvizacije zahtijevale su veliku kreativnost muzičara. Nastali su prvi jazz stilovi Regtime, a za njim i New Orleans Jazz, kasnije poznat i kao Dixieland.
Dame su do tada nosile dugačke tunike preko strogih suknji A-kroja koje su dopirale do gležnjeva, a bile su popularne i burence-suknje.
Žene tokom I svjetskog rata, uslijed odsustva muškaraca koji su većinom bili na frontovima, preuzimaju muške poslove i njihove porodične uloge. Rade u fabrikama, intenzivnije participiraju u javnoj sferi boreći se za svoja prava, a uključuju se slobodnije i u drušveni život, dolazeći u dodir sa zanosnom muzikom, koja je do tada bila rezervisana za neki drugi svijet.
Takve okolnosti uticale su i na modne trendove.
Žene su u slobodno vrijeme nosile komade jednostavnijeg kroja, obogaćene diskretnim damskim detaljima.
Dovoljno je bilo da nabace maksi haljinu sa širokim pojasom padajućih krajeva nalik na edvardijanske, šešir širokog oboda sa predimenzioniranim detaljima poput cvijeća ili mašni, sandalice sa špicastim vrhom i neizostavnu klač torbicu – i Dixieland šik je stvoren.
- Haljina-tunika sa širokim pojasom “Zara”: 79.95 KM
- Šešir “Čarapko”: cijena na upit
- Cluch torbica “Retro shoes”: 59.95 KM
- Velvet slingback cipelice “Mango”: 89.95 KM
Dvadesete
Razdoblje od kraja I svjetskog rata do početka Velike depresije 1929. godine poznato je kao Zlatno jazz doba. Ljudi su bili umorni od rata i tražili su način da se razonode. Međutim, Jazz nije bio samo muzički pravac ili način zabave, već jedna prava, snažna muzička sila koja je dovela do miješanja različitih etničkih, kulturnih, socijalnih krugova.
Na snazi je bila prohibicija, a na žurkama su se plesali Charleston i Black Bottom na muziku orkestra Dukea Ellingtona i mnogih drugih popularnih džezera. Lude dvadesete najbolje je opisao F. Scott Fitzgerald u svom romanu “Veliki Gatsby”.
Razigrane haljine sa resama i sa niskim strukom koje prate plesne pokrete, decentni jednodijelni kombinezoni, dugačke niske perli oko vrata, trake ili ukrasni rajfovi, i dobro raspoloženje iznad svega, vječiti su evergreen i inspiracija koju možemo primijeniti i na vlastiti stil.
Možda imate stari porodični filigranski nakit koji možete da iskoristite. Neće djelovati kao kliše a unijećete nešto mnogo lično u čitavu priču. improvizujte. Jazz je muzika improvizacije.
- Haljina sa resama “Mango”: 119.00 KM
- Bež kombinezon sa karnerima “Mango”: 79.95 KM
- Srebrna haljina sa resama “Mango”: 239.00 KM
- Torbica “Sweet bags”: cijena na upit
- Vintage rajf za kosu “Mango”: 25.95 KM
- Ciklama naušnice “Zara”: 25.95
- Kožne salonke sa remenčićima “Medicus”/Deichmann: 59.90 KM
- Sandale “Caprice”/Retro shoes (baby pink-silver-black): 83.95 KM
Tridesete
Krajem dvadesetih je snimljen i prvi zvučni film “The Jazz Singer” (1927), koji će inspirisati jedog od najuticajnijih i najbogatijih ljudi toga vremena, biznismena, pilota i filantropa Howarda Hughesa da se uhvati režiranja realističnih filmova.
Nakon pada Američke berze (1929) počinje period poznat kao “Velika Depresija”, ekonomska kriza koja je izjednačila do tada bogate i siromašne slojeve stanovništva. Skromnosti (pa i u modi) i fokusiranost na prave vrijednosti obilježiće ovo vrijeme.
Trenutak je iskorišten da se krene u borbu protiv rasne segregacije i to baš pomoću jazz muzike – stvoren je Swing, koji je bio široko prihvaćen među bijelom populacijom.
Velikani džeza okupljali su oko sebe ogroman broj muzičara, formirajući orkestre, kako bi im omogućili kakvu-takvu platu, a slušali su se Louis Armstrong, Duke Ellington, Benny Goodman, Glenn Miller i mnogi drugi. Žene u muzici izlaze iz sjenke, a posebnu pažnju privlače Ella Fitzgerald i Billie Holiday.
Tridesete su postale poznate i kao Zlatno doba Holywooda, a trendove su u velikoj mjeri diktirale glumačke ikone kao što su Marlene Dietrich i Katharine Hepburn, žena-avion i velika Howardova ljubav, poznata po svom snažnom karakteru i nezavisnom duhu, koja će decenijama kasnije da ponese titulu najveće zvijezde klasičnog holivudskog filma.
Naizgled androgina moda tridesetih je zapravo postala vrhunac glamura zahvaljujući izdanjima u kojima su prednost imale tknanine poput svile, satena ili tila. Jednostavne i ženstvene haljine su otkrivale gola leđa, a nosili su se praktični kombinezoni, jednako kao i pantalone visokog struka sa upasanim košuljama, koje su mogle da budu pojačane i naramenicama.
Suprotno rasplesanoj modi dvadesetih godina, ovaj stil, koji je došao deceniju kasnije, ženstvenost ističe putem siluete koja se nazire kroz lagane materijale.
Slične krpice nosiće se i osamdesetih, u želji da se ženstvenost naglasi famoznim mjerama 90-60-90 koje su se najlakše postizale naramenicama, uskim strukom i ravnim ili A-krojem dubokih pantalona.
- Zeleni kombinezon “Zara”: 79.95 KM
- Crne pantalone sa visokim strukom “Oviesse”: 18 KM
- Cvijetna košulja sa karnerima i puf rukavima “Oviesse”: 18 KM
- Maslinasto zelena košulja & bijela bluza sa ukrasnom kragnom H&M: 34.00/44.00 KM
- Široke crne pantalone H&M: 44.00 KM
- Senf pantalone “Oviesse”: 19.95 KM
- Crne naušnice “Zara”: 25.95
- Šarene naušnice “Zara”: 25.95 KM
- Crne sandale “Polaris”/Retro shoes: 48.95 KM
- Ciklama-crvene sandale Retro shoes: 34.95 KM
- Oksfordice Deichmann: 19.90
- Torbe “Sweet bags”: cijena na upit
Četrdesete
Na muziku slatkog Swing jazza plesao se akrobatski Jitterbug, koji je služio kao sjajan izduvni ventil za mladost sputanu II svjetskim ratom, a nastaje i Bebop kao tvrđi Jazz pravac koji je obilježio četrdesete godine prošlog vijeka.
Međutim, njegov nastanak nije došao spontano. Rodonačelnici ovog pravca Dizzy Gillespie, Charlie Parker i Thelonious Monk isticali su da je Jazz muzika lične ekspresije a ne zabava za publiku. Crni muzičari su bili toliko dobri da stiču legitimitet u svijetu bijele muzičke produkcije.
Bebopov disonantan zvuk izražavao je političke i kulturne frustracije uzrokovane II svjetskim ratom, a pratiće i pokrete za ljudska prava koji će se razviti ’50. i ’60. godina. Bebop je uveo pravu revoluciju u Jazz muziku jer je u potpunosti diktirao i životni stil.
Pod istim uticajem bila je i moda: ozbiljna nestašica tkanina uzrokovana ratnim dejstvima, trajala je do kraja dekade. Materijali su se racionalno koristili, suknje su bile malo ispod koljena i uglavnom ravne, nosile su se sa jaknama i širokim, podstavljenim ramenima.
Asesoar je igrao bitnu ulogu jer je bio dostupan i izražavao je individualizam, kao i sama muzika.
Nosile su se visoka platforme, bilo cipele ili sandale, cvjetni šeširi, turbani, mrežice za kosu, cvijetne šnale, ukosnice nalik na češljiće, trakice…
- Metalik haljina H&M: 90.00 KM
- Velvet turban “Zara”: 19.95
- Torbica sa mašnom “Graceland”/Deichmann: 17.40 KM
- Torba “Zara”:
- Velvet sandale “Celia”/Retro shoes: 19.95 KM
- Parfem L’air du Temps by Nina Ricci: cijena na upit
Pedesete
Godine 1947. Christian Dior predstavlja svoj revolucionarni “New Look”. Njegove haljine i specifični žaketići sa uskim strukom i izraženim bokovima, predstavljali su pravi začin u umjetnosti zavođenja. Uz parfem Miss Dior, najpopularniji miris dekade bio je i cvjetni L’eur du Temps Nine Ricci, sa bijelim golubiovima mira na kapici.
Katarza prvih posljeratnih godina ponovila je euforiju Zlatnog jazz doba ’30-ih. Tih pedesetih, Bebop Jazz se miješa sa Bluesom stvarajući Hard-Bop, kombinuje se sa Swingom stvarajući moderni Cool Jazz, a ova decenija biće upamćena i tome što su prva dva pravca u kombinaciji sa gospelom kumovala pojavi Rock’n’Rolla.
Ljudi su bili više nego ushićeni a dobra muzika je sama po sebi bila povod za zabavu.
Diorov “New Look” silazi sa modnih naslovnica u raznim varijacijama. Najpopularnije su bile siluet-haljine, kao i one punog kruga sa bogatim naborima, uskim strukićima i spuštenim ramenima, vibrantnih boja ili sa cvijetnim printom, tanjirasti šeširići, čupavi kardigani, mačkaste naočale…
Kako pin-up postaje dio pop kulture, rado su nošene i ultra uske suknje, tufne i marame-povezi oko glave, poput onih koje je svojevremeno furala Amy Winehouse.
Konjski repić kao jednostavna frizurica bio savršen izbor za jazz i rock igranke i rado se nosio. A slušali su se najbolji: Miles Davis, Chat Baker, Frank Sinatra, Nina Simone, Muddy Waters, John Coltrane, Ray Charles, Chuck Berry, Bo Diddley, Little Richard, Jerry Lee Lewis, Elvis Presley, Link Wray…i ovako bismo mogli nabrajati do sutra.
- Haljine Orsay, plava i crvena: 89.00 KM
- Bijele sandale sa vezom “Celia”/Retro shoes: 49.95 KM
- Crvene sandale Celia/Retro shoes: 41.95 KM
- Bijele naočale “Michael Kors”/Optika Ray: cijena na upit
- Bijela klač torbica H&M: cijena na upit
- Tufnasta bluza sa izrezom na leđima “Zara”: 99.95 KM
- Suknja od vještačke kože “Zara”: 59.95 KM
- Sandale sa tufnama “Celia”/Retro shoes: 39.95 KM
- Crveni kaiš “Zara”: 59.95 KM
Šezdesete
Džez postaje odraz raspoloženja Američke nacije koja je pogođena ratnim dejstvima u Vijetnamu i borbom za ljudska prava. Javljaju se brojni socijalni pokreti, formira se Hippie kontrakultura, a opšta atmosfera generiše se kroz Rock’n’Roll, Free Jazz, Avangardni Jazz i Fusion Jazz, koji snažno utiču i na druge popularne muzičke pravce. Zahvaljujući džez fuziji, ’70-ih nastaje Rap.
Nije se samo muzika reflektovala na naredne dekade – i većina današnje mainstream mode inspirisana je trendovima iz šezdesetih.
Plesao se Swim, i to najljepše u zvonastim ultra-kratkim haljinama koje su u bogatijim varijacijama lepršale za tijelom u pokretu. Nosile su se i zvonaste pantalone, kao i Mary Jane cipele sa kaišićima. “Baby doll” izgled se inkorporirao u haljine, frizure i šminku.
Moda se prelivala od početka do kraja ove dekade, a najuticajniji stilovi bili su oni koje su promovisale Jackie Kennedy, Brigitte Bardot i Mary Quant.
- Metalik zelena haljina “Zara”: 69.95 KM
- Naočale Optika Ray: cijena na upit
- Mint cipele od kože “Zara”: 79.95 KM
- Siva torbica “Picard”/MojShop knjižara: cijena na upit
- Sandale “Celia”/Retro shoes: 38.00 KM
- “Mango” crna haljina: 49.95 KM
- Snake-bag tašna “Picard”/MojShop knjižara: cijena na upit
- Cipele “Lancast”/Bonel: 55.00 KM
Sedamdesete
Sedamdesetih, Jazz je doživo svoju afro-renesansu, a miješao se i sa Latino muzikom, Funkom, Soulom i R&B zvukom koji su iz njega i stvoreni. Ovo je bio odgovor na ubrzani tehnološki napredak i sve što se događalo u tom periodu, koji su obilježile dvije svjetske naftne krize (1973. i 1979).
Kao rezultat pojavio se razvoj ekološke svijesti zbog ograničenosti planetarnih prirodnih resursa. Zanimljivo je da je tad uvedeno ljetno i zimsko računanje vremena, radi smanjenja potrošnje energije boljim korištenjem dnevnog svjetla.
Svijet je stao na kočnicu i počeo da reciklira – doslovice – sve! Pa i modu.
Popularan je bio izgled disko-kraljice, hippie look ’60-ih, pa i onaj ultimativni retro ’20-ih i ’30-ih, uz neizostavne šarene kombinezone, natapirane i čičkave funkie frizure i otkačene cipele-platforme.
Multikulturalni hippie-puls uvukao je u modu odjeću raznih etničkih grupacija pa su se i ove decenije nosili japanski kimonoi, kaftani, indijska i tibetanska gadredoba, grčke makrame torbe, afrički printovi i nakit…
Modni svijet je postao sjajna disko kugla, u raznim bojama.
- Floralni kombinezon sa čipkom “Zara”: 99.95 KM
- Ogrlice “Ofinger”: cijena na upit
- Kožna torba “Picard”/MojShop knjižara: cijena na upit
- Crne sandale “Celia”/Retro shoes: 41.95 KM
- Torbica “Celia”/Retro shoes: 27.95 KM
- Crvene sandale “Wrangler”/Retro shoes: 59.95 KM
- Žuti top “Mango”: 49.95 KM
- Floralni šorc H&M: 44.00 KM
Osamdesete danas vuku na nostalgiju, djeluju šareno, osunčano i bezazleno, ali su upravo te godine bile prelomne za različite svjetske tendencije. I komercijalizacija se uvlači u sve pore društva, a nastoji se prodati sve za šta postoji interesovanje.
Nekada avangardni trendovi u muzici i modi, koji su nastajali stihijski u skladu sa duhom svoga vremena, evoluirali su do tačke kada se spuštaju na koljena kompromisa i brendiraju, podilazeći ukusu većine, odnosno ukusu tržišta.
Tada kao suptilni znak otpora nastaju lagani i slušljivi Acid jazz i Smooth jazz, koje i danas pamtimo iz klinačkih dana, a koji će se u različitim varijacijama slušati i u narednim dekadama.
Komercijalni modni trendovi se takođe diriguju “odozgo”, od strane modne industrije, isto kao što producenti popularne muzike stvaraju komade koje izvode drugi.
Ono što je specifično kod džeza, kao i kod drugih nekonvencionalnih muzičkih pravaca i pravaca u umjetnosti uopšte, jeste da su oni modus vivendi svojih stvaralaca, jer su kreatori ujedno i izvođači.
Ne postoji formula za uspješan izraz. Budite džezeri svoga vizualnog identiteta i iznesite svoju modnu priču iznad svega na iskren i autentičan način, onako kako vi to želite i u tom trenutku osjećate.
Šta je, uostalom, život bez strasti, muzike, ritma i improvizacije?
- Sve fotografije korištene u editorijalu su vlasništvo navedenih modnih kuća i brendova. Vintage fotke: pinterest.com. Kolaži i tekst su rađeni prema izboru i na zadovoljstvo MamaKlik.com redakcije.
Autorka: Erna Bučinski
